-
1 зират сакчысы
1) см. зиратчы2) воро́на -
2 капка сакчысы
-
3 тән сакчысы
см. тәнсакчы -
4 төрмә сакчысы
тюре́мный охра́нник -
5 чик сакчысы
пограни́чник -
6 җан
сущ.1) душа́ || душе́вныйҗан тынычлыгы — душе́вный поко́й
••җан тартмаса да кан тарта — погов. душа́ не лежи́т, да кровь ( родство) тя́нет
2) дух || духо́вныйҗан азыгы — духо́вная пи́ща
3) душа́, челове́к, существо́тере җан — живо́е существо́
гаиләдә без дүрт җан — в семье́ нас че́тверо
бала-чага алты җан — ше́стеро дете́й; дете́й шесть челове́к
сезнең тәрбиядә ничә җан? — ско́лько челове́к на ва́шем иждиве́нии?
4) перен. жизнь, существова́ние••җан малдан татлырак — посл. жизнь доро́же бога́тства
кассап мал кайгысында, кәҗә җан кайгысында — посл. мясни́к горю́ет о мя́се, а коза́ о жи́зни
5) перен. душа́, вдохнови́тель (коллектива, общества)6) прост. шку́раүз җаны өчен курку — страх за со́бственную шку́ру
7) перен. душа́ моя́, ду́шенька, ми́лый (мой́), ми́лая (моя́)•- җан зат- җан заты
- җан исәбен алу
- җан кертү••җан авызга килү (җан бугазга килү) — си́льно уста́ть (букв. душа́ поступи́ла к го́рлу)
җан бирү — умира́ть/умере́ть
җан асрап тору (җан асрау) — влачи́ть жизнь, существова́ть
җан ату — стра́стно жела́ть (чего-л.); жа́ждать, домога́ться (чего-л.)
җан ачуы кузгалу (җан ачуы чыгу) — разъяри́ться
җан ачысы — аго́ния
җан аямау (җан кызганмау) — и жи́зни свое́й не жале́ть
җан әрнеткеч (җан өзгеч) — душераздира́ющий
җан әсәре дә юк — ни (еди́ной) души́
җан башына — на ду́шу населе́ния
җан биздергеч — ме́рзкий, отврати́тельный
җан бирердәй булу (җан бирергә әзер булу; җан бирергә әзер тору) — быть гото́вым поже́ртвовать собо́ю
җан гамьсезлеге — безду́шие
җан дошманы — закля́тый враг; кро́вный враг
җан дусты — закады́чный (задуше́вный) друг
җан җиренә тию (җан җиренә басу) — заде́ть за живо́е
җан исән чакта (җан исән вакытта) — пока́ душа́ (де́ржится) в те́ле
җан кебек күргән — о́чень бли́зкий, дорого́й
җан кебек күрү — души́ не ча́ять (в ком-чём-л.), обожа́ть
җан кебек саклау (җан төсле саклау) — бере́чь как зени́цу о́ка
җан кертү (җан өрү) — вдохну́ть жизнь
җан кисәгем — ду́шечка, ду́шенька, душа́ моя́
җан көче белән — что есть ду́ху ( бежать)
җан куркуы (җан куркуысы) — страх сме́рти, страх за свою́ жизнь
җан кую (җан җую) — см. җан чыгу
җан кыйгыч — уби́йца
җан кыл өстендә тору (җан кыл өстендә калу; җан кыл өстендә булу) — висе́ть на волоске́
җан кыючы — уби́йственный, душегу́б
җан өрү — вдохну́ть жизнь, оживи́ть
җан өшеткеч — приско́рбный, тоскли́вый
җан рәхәте — одно́ удово́льствие
җан сакчысы — телохрани́тель
җан саулыгы — здоро́вье
җан сөйгән — люби́мый, избра́нник се́рдца
җан сөймәү — презира́ть, ненави́деть
җан табан астына төшү — душа́ ушла́ в пя́тки
җан тартмый — душа́ не лежи́т
җан тарту — испы́тывать влече́ние
җан тәслим кылу — умере́ть; җан(ың) теләгән что душа́ пожела́ет
җан теләгәнчә (җан теләгән кадәр; җан теләгән хәтле) — ско́лько душе́ уго́дно, ско́лько душа́ пожела́ет
җан тиргә бату (җан тиргә төшү) — изнуря́ться/изнури́ться; дойти́ до седьмо́го по́та
җан тирләре чыгу — прилага́ть/приложи́ть все си́лы; пролива́ть пот
җан түзмәү — потеря́ть терпе́ние; не сдержа́ться
җан тыну — успоко́иться
җан тынычлыгы — душе́вный поко́й; душе́вное споко́йствие, споко́йство ду́ха (со́вести)
җан уч төбенә килү — ни жив, ни мёртв; душа́ в пя́тки ушла́
җан эремәү — душа́ засты́ла как ка́мень
җан эрү — смягчи́ться (в душе́)
җанга җиңел булу — стать ле́гче на душе́
җанга йомшак (җанга ягымлы) — прия́тный ( голос)
җанга тию — надоеда́ть, донима́ть/доня́ть
җанга якын — ми́лый се́рдцу, по душе́ ( человек)
җанга яту — быть (прийти́сь) по́ сердцу (по душе́)
җанга үткән суык — а́дский хо́лод
җанны айкау — переверну́ть ду́шу (кого-л.)
җанны алу — докуча́ть, донима́ть
җанны ашау — терза́ть, му́чить
җанны кая куярга белмәү — не знать, куда́ приткну́ться
җаны-тәне белән — душо́й и те́лом; всем существо́м (любить кого-л.)
җаны теләгән елан ите ашаган — охо́та пу́ще нево́ли
җаны уч төбендә генә — е́ле-е́ле душа́ в те́ле
җаны чыкканчы — до изнеможе́ния ( работать)җаны юк безду́шный
җаным фида — кляну́сь жи́знью; за э́то мо́жно и жизнь отда́ть (выража́ет восто́рг, восхище́ние)
җанын җәһәннәмгә җибәрү — отпра́вить на тот свет; отпра́вить к пра́отцам
җанын кызганмау — души́ не ча́ять
җанын кызганмыйча — не жале́я жи́зни, самоотве́рженно
җанын уч төбенә йомарлап — риску́я, с больши́м ри́ском
җанын фида итү — отда́ть свою́ жизнь, принести́ в же́ртву свою́ жизнь
- җан алучыҗаның ни тели — что душе́ уго́дно, чего́ душа́ жела́ет
- җан атып тору
- җан атып йөрү
- җан ачуы
- җан ачуы белән
- җан ачысы белән
- җан әрнү
- җан сыкрау
- җан башыннан
- җан бирү
- җан газабы
- җан иясе
- җан керү
- җан көеге
- җан кыю
- җан кисү
- җан саклау
- җан сату
- җан тамыры
- җан чыгу
- җаннан артык
- җаннан артык кадерле
- җанын алу -
7 зиндан
сущ.; книжн.; уст.темни́ца, тюрьма́, заточе́ние, остро́г || темни́чный; тюре́мныйзиндан га салу (утырту, ябу) — посади́ть в темни́цу; заключи́ть (бро́сить) в тюрьму́
зиндан да интегү — томи́ться в темни́це
зиндан да черетү — сгнои́ть в тюрьме́
зиндан сакчысы — темни́чный страж; тюре́мщик, тюре́мный смотри́тель
зиндан да үткән көннәр — дни, проведённые в тюрьме́
-
8 зират
сущ.кла́дбище || кладби́щенскийзират печәнен чабу — коси́ть се́но на кла́дбище
мәетен зиратка кертмәү — не дать хорони́ть на о́бщем кла́дбище
авыл зираты — дереве́нское кла́дбище
- зират юлызират капкасы — кладби́щенские воро́та
-
9 ил
I сущ.1) страна́, госуда́рствосовет иле — сове́тская страна́
капитализм илләре — стра́ны капитали́зма
бөтен ил буенча — по всей стране́
2) ро́дина, оте́чествоил сакчысы — защи́тник ро́дины
ил язмышы — судьба́ ро́дины
илнең төтене дә тәмле — (погов.) и дым оте́чества сла́док
3) крайтуган илдә булып кайту — побыва́ть в родно́м краю́
чит илләрдән — из чужи́х краёв
4)а) наро́д, лю́ди; населе́ниеүз кадерен белмәгән ил кадерен белмәс — (посл.) кто не уме́ет цени́ть себя́, тот не оце́нит и наро́д; кто себя́ не уважа́ет, не бу́дет уважа́ть и люде́й
б) мир, о́бщество || мирско́йил белән — всем ми́ром (о́бществом)
ил белән килгән бәла авыр булмый — (погов.) с ми́ром и беда́ не убы́ток
ил төкерсә күл булыр — (посл.) с ми́ру по ни́тке - ни́щему кафта́н (букв. е́сли плю́нет наро́д, то образу́ется о́зеро)
ил гадәтенчә — по морско́му обы́чаю
5) диал. дере́вня, селе́ние, село́ || се́льскийЧуар иле — дере́вня Чури́лино
Таузар иле — Тауза́рово
сез үзегез кайсы илнеке? — Вы са́ми из како́й дере́вни бу́дете?
ил җире — се́льская ме́стность
••ил авызы — людска́я молва́
ил авызына иләк капламассың — на чужо́й рото́к не наки́нешь плато́к
ил агасы (карты) — аксака́л, ста́рец
ил гизү — путеше́ствовать, стра́нствовать
илдә бер (кеше) — уважа́емый челове́к
ил дөресенчә — уст. по наро́дному обы́чаю
ил козгыны — бран.; см. ил корткычы
ил өстендә иләмән йомыркасы — люби́мец наро́да
ил өстендә туену — жить за счёт о́бщества
- ил башыил фетнәсе — бран. интрига́н, смутья́н, скандали́ст
- ил корткычы II сущ.; разг.рой || ро́йный; см. тж. күчкорт иле — пчели́ный рой
- ил аерукорт күчсә, иле белән — (погов.) пчёлы отделя́ются вме́сте с ро́ем
- ил анасы
- ил җыю
- ил тубалы••ил булып — ку́чей, гурьбо́й
-
10 капка
сущ.1) воро́тазавод капкасы — заводски́е воро́та
читән капка — плетнёвые воро́та
олы капка — больши́е (выездны́е) воро́та
кечкенә (ян) капка — кали́тка
кала (урыс) капка — тесо́вые воро́та (букв. русские ворота, городские ворота)
2) перен.; разг. хозя́йствокапка исәбеннән көтүчегә түләү — плати́ть пастуху́ подво́рно
•- капка каравылчысы
- капка сакчысы
- капка төбе••капка баганалары бертуган — ≈≈ седьма́я вода́ на киселе́ (букв. у них столбы́ воро́т родны́е бра́тья)
-
11 капка каравылчысы
= капка сакчысы привра́тник -
12 пограничник
-
13 сакчы
1. сущ.1) сто́рож, страж, охра́нник, карау́льный, часово́йбакчаның сакчысы юк — в саду́ нет охра́нника; сад без охра́нника
2) стра́жа, охра́наатлы сакчылар — ко́нная стра́жа
3) спорт. защи́тник2. прил.сторожево́йсакчы көймә — сторожева́я ло́дка
-
14 тән
сущ.1) в разн. знач. те́ло || теле́сный:җан һәм тән — душа́ и те́ло
тән төсендәге — теле́сного цве́та
2) ко́жа, ко́жица ( человека)тән кызару — покрасне́ние ко́жи
тән пешү — ожо́г ко́жи
•- тән сакчысы••тән куну — поправля́ться/попра́виться ( после похудания от болезни или голода)
тән салу — похуда́ть/похуде́ть
тән сату — продава́ть своё те́ло ( о проституции)
-
15 төрмә
1. сущ.тюрьма́, темни́ца; остро́г, остро́жек || тюре́мный, остро́жныйтөрмәгә утырту — посади́ть в тюрьму́
төрмәдә утыру — сиде́ть в тюрьме́
төрмә жаргоны — тюре́мный жарго́н
- төрмәгә керүтөрмә режимы — тюре́мный режи́м
••2. сущ.; кулин.; диал.төрмәдә туган — кра́йне бесцеремо́нный, бо́йкий и хи́трый (букв. роди́лся в тюрьме́)
вид пирога́; расстега́й -
16 чик
сущ.1) грани́ца || пограни́чныйдәүләт чиге — госуда́рственная грани́ца
чик баганасы — пограни́чный столб
чик буе районы — пограни́чный райо́н
чик сызыгы — ли́ния грани́цы; грани́ца, рубе́ж
2) грань, межа́басулар арасындагы чик — межа́ ме́жду поля́ми
чикләрне бетерү — стира́ть гра́ни
чик үткәрү — провести́ межу́ (грань)
3) прям.; перен. коне́ц, край, преде́л || преде́льныйгомернең чиге җитте — наступи́л коне́ц жи́зни
әллә кайда дөнья чигендә яши — живёт где́-то на краю́ све́та
түземлекнең чиге — преде́л терпе́ния
•- чик сакчысы••чигенә җитү — перен. дойти́ до кра́йности (терпения, гнева)
чигенә җиткерү — перен. довести́ до кра́йности (спокойствия, терпения)
чигенә чыккан — см. чиктән ашкан
чиктән тыш — чрезвыча́йный; чрезме́рный, бескра́йний, беспреде́льный; до мо́зга косте́й
чиктән узу — перешагну́ть недозво́ленное, переходи́ть грань, вы́йти из ра́мок
чиктән чыгу — см. чиктән ашу
- чик кую- чиктән ашу
- чиктән ашкан -
17 чендет-
понуд. от ченде-позволить приблизиться; подпускать к себе;жанына чендетпейт он близко к себе не подпускает;атайы койгон сакчысы бар экен, чендеткен жок там специально поставленный сторож есть, он не подпустил.
См. также в других словарях:
тән — и. 1. Кеше яки хайванның бөтен организмы, бөтен әгъзалары белән гәүдәсе. Кешенең, җанга капма каршы буларак, бөтен матди өлеше 2. Кеше яки хайванның гәүдәсендәге ит. Гәүдәнең тышкы ягы, тире катлавы тән кызару 3. ТӘНЕНДӘ – Исән саулыкны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тоткавыл — бор. Тышкы сакчы, капка сакчысы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төрмәче — Төрмәдә тоткыннарны карап, күзәтеп, саклап торучы кеше; төрмә сакчысы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чик — и. 1. Нәр. б. күрсәтү өчен шартлы рәвештә билгеләнгән сызык, ызан. Ике янәшә административ бүленешне аерып тора торган табигый яки шартлы сызык. Бер берсе белән янәшә булган ике дәүләтнең җирен яки суын аерып тора торган сызык 2. Берәр нәрсәнең… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шыгавыл — иск. Ишек сакчысы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге